Το σύνδρομο υπνικής άπνοιας χαρακτηρίζεται απο περιορισμό της ροής του αέρα ως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενης απόφραξης του ανώτερου αεραγωγού κατά την διάρκεια του ύπνου. Συνοδεύεται συχνά απο αποκορεσμό οξυγόνου και υπερκαπνία. Η επαναλαμβανόμενη άπνοια, υποξία και υπερκαπνία όπως επίσης ο κατακερματισμός του ύπνου μαζί με την αυξημένη αρνητική ενδοθωρακική πίεση, αποτέλεσμα της αυξημένης δουλειάς των αναπνευστικών μυών έτσι ώστε να παραμείνουν ανοιχτοί οι αεραγωγοί καταλήγουν σε εξασθένηση του κεντρικού νευρικού, καρδιαγγειακού συστήματος και μεταβολικής λειτουργίας. Η διάγνωσή του γίνεται μέσω υπολογισμού του δείκτη υπνικής άπνοιας που είναι η αναλογία του συνολικού αριθμού άπνοιας και της υπερβολικά ρηχής αναπνοής στη συνολική διάρκεια του ύπνου.
Ο δείκτης αυτός καθορίζει την σοβαρότητα της νόσου σε ήπια: 5,0-14,9 συμβάντα/ώρα, μεσαία: 15-30 συμβάντα/ώρα και σοβαρή: πάνω απο 30 συμβάντα ανά ώρα. Υπερβολική υπνηλία κατά την διάρκεια της ημέρας, νυχτερινή ούριση, πρωϊνός πονοκέφαλος, μειωμένη λίπιντο, ελλειματική προσοχή και συγκεντρωση, νευροδιαγνωστική διαταραχή, ευερεθιστότητα και κατάθλιψη είναι τα κοινά συμπτώματα σε ασθενείς με το σύνδρομο και μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την αποδοτικότητα στην εργασία και την ποιότητα ζωής. Συχνά η υπνική άπνοια συνδέεται με καρδιαγγειακές διαταραχές όπως συστημική αρτηριακή υπέρταση, μυοκαρδιακή ισχαιμία, καρδιακή ανεπάρκεια, καρδιακή αρρυθμία και εγκεφαλικό επεισόδιο. Η συνεχής θετική πίεση των αεραγωγών αποτελεί την θεραπεία επιλογής για την υπνική άπνοια αυξάνοντας τον τελοεκπνευστικό όγκο του πνεύμονα και συμβάλλοντας στην διατήρηση των ανοιχτών αεραγωγών. Αν και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική η χρησιμότητά της περιορίζεται απο την δύσκολη προσαρμογή και συμμόρφωση των ασθενών σε αυτή. Ασθενείς που επέλεξαν την χειρουργική θεραπεία δεν παρατήρησαν αλλαγή των συμπτωμάτων όπως υπνηλίας και κόπωσης κατα τη διάρκεια της ημέρας.
Η πνευμονική αποκατάσταση μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη σε ασθενείς που δεν συμμορφώνονται με την συνεχή θετική πίεση των αεραγωγών ή εξακολουθούν να έχουν συμπτώματα μετά απο χειρουργική επέμβαση. Η πνευμονική αποκατάσταση περιλαμβάνει αερόβια άσκηση με εργομετρικό ποδήλατο διάρκειας 40 λεπτών με 5λεπτη προθέρμανση, 20-30 λεπτά αερόβια άσκηση και 5λέπτη αποθέρμανση με συχνότητα 3 φορές την εβδομάδα για 8 εβδομάδες στο 70-85% του μέγιστου καρδιακού ρυθμού και σοβαρότητα κόπωσης στην κλίμακα Borg 12-16 βαθμούς. Σημαντικές παράμετροι της άσκησης όπως αρτηριακή πίεση αίματος, καρδιακός ρυθμός, επίπεδα συγκέντρωσης οξυγόνου παρακολουθούνται κατά την διάρκειά της από φυσικοθεραπευτή. Στη συνέχεια γίνονται ασκήσεις αναπνοής με συσκευή εκγύμνασης μυών 2 φορές την ημέρα για 10-20 λεπτά καθώς και ασκήσεις με βάρη 1-2kg 3 φορές την εβδομάδα διάρκειας 20 λεπτών. Η άσκηση έχει θετικές επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα. Μειώνει την περιφερική αγγειακή αντίσταση, τη συμπαθητική δραστηριότητα, τον καρδιακό ρυθμό και αρτηριακή πίεση σε κατάσταση ηρεμίας, ρυθμίζει τα λιπίδια του αίματος μειώνοντας τον κίνδυνο θρόμβωσης.
Η συστηματική φλεγμονή και η αυξημένη συμπαθητική δραστηριότητα προκαλούνται λόγω υποξίας και μεταβολών της ενδοθωρακικής πίεσης στην υπνική άπνοια προκαλώντας καρδιαγγειακή νοσηρότητα. Η τακτική άσκηση μειώνει τα καρδιαγγειακά συμβάντα σε ασθενείς με υπνική άπνοια.Οι ασθενείς αυτοί κάνοντας τακτική άσκηση έχουν 32% μείωση του δείκτη, 28% μείωση στην υπνηλία κατά την διάρκεια της ημέρας όπως επίσης 5,8% αύξηση στην αποδοτικότητα του ύπνου και 12,65% στην μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου. Η άσκηση συνδέεται με την αύξηση του βαθύ ύπνου η μείωση του οποίου έχει συσχετιστεί με την σοβαρότητα της άπνοιας. Η μέγιστη εισπνευστική πίεση των αναπνευστικών μυών αυξάνεται μετά την άσκηση διορθώνοντας την δυσλειτουργία των εισπνευστικών μυών και μειώνοντας την σοβαρότητα του συνδρόμου. Μετά απο την εξάλεπτη δοκιμασία βάδισης η δύσπνοια και τα επίπεδα κόπωσης των κάτω άκρων μειώνονται στους ασθενείς που ασκούνται.
Έτσι οι αναπνευστικές ασκήσεις που εφαρμόζονται σε άλλες χρόνιες παθήσεις για αύξηση της αναπνευστικής ικανότητας είναι χρήσιμες στην υπνική άπνοια. Η μείωση του δείκτη μάζας σώματος κατα 10% συνδέεται με μείωση κατά 30% του δείκτη υπνικής άπνοιας επομένως η σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει την σοβαρότητά της μειώνοντας το σωματικό βάρος και το κοιλιακό λίπος. Τα ωφέλιμα αποτελέσματα της άσκησης στη σοβαρότητα της υπνικής άπνοιας οφείλονται σε καποιους πιθανούς μηχανισμούς. Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένα επίπεδα c αντιδρώσας πρωτεϊνης και μειωμένα επίπεδα αδιπονεκτίνης τα οποία συσχετίζονται με υπνηλία, κόπωση και ποικίλες μεταβολικές και καρδιαγγειακές διαταραχές. Η τακτική άσκηση μειώνει την c αντιδρώσα πρωτεϊνη και αυξάνει την αδιπονεκτίνη μειώνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Κατά τη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητας οι αναπνευστικοί μύες ειδικά το διάφραγμα δουλεύουν με αυξημένη συχνότητα.
Αυτό οδηγεί σε μεταβολικές και ανατομικές προσαρμογές που βελτιώνουν την αντοχή στη κόπωση. Η αύξηση της αντοχής έχει ως αποτέλεσμα αυξηση της δραστηριότητας των ανώτερων αεραγωγών, της διαμέτρου τους μειώνοντας την αντίστασή τους και την φαρυγγική κατάρρευση κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η άσκηση αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος διευκολύνοντας την έναρξη του ύπνου ενεργοποιώντας τις διαδικασίες διάχυσης της θερμότητας και τους ελεγχόμενους απο τον υποθάλαμο μηχανισμούς επιρροής του ύπνου. Οι θεωρίες δείχνουν οτι υπάρχει σχέση μεταξύ αυξημένης ενεργειακής δαπάνης και αυξημένου βαθύ ύπνου.
Συρόπουλος Στέλιος PT-Msc
