Το σύνδρομο μυοσκελετικού πόνου είναι μια διαδεδομένη διαταραχή χρόνιου πόνου που επηρεάζει περίπου το 85% των ασθενών στις κλινικές πόνου και το 9% στις νοσοκομειακές κλινικές. Κάποια στιγμή στη ζωή του το 85% του γενικού πληθυσμού θα παρουσιάσει μυοσκελετικό πόνο. Αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες αναπηρίας, κόπωσης, συναισθηματικών αλλαγών, μειωμένης ποιότητας ζωής και περιορισμών στην καθημερινή ζωή. Η θεραπεία περιλαμβάνει φαρμακολογικές και μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις όπως η φυσικοθεραπεία (ηλεκτροβελονισμός, ξηρή βελόνα, λεϊζέρ, μάλαξη, θεραπευτική άσκηση).
Κύριο χαρακτηριστικό του μυοσκελετικού πόνου είναι τα σημεία πυροδότησης τα οποία είναι εντοπισμένα στις σφιχτές ζώνες υπερδιέγερσης των σκελετικών μυών. Τα σημεία αυτά προκαλούνται από ευαισθητοποίηση του κεντρικού και περιφερικού νευρικού συστήματος καθώς και από συστηματική φλεγμονή. Η κεντρική νευρική ευαισθητοποίηση θεωρείται ότι προκαλεί σχηματισμό σημείων πυροδότησης λόγω νευροπλαστικότητας εντός του ραχιαίου κέρατος του νωτιαίου μυελού που σχετίζεται με χρόνια περιφερική αλγαισθησία. Χωρίζονται σε ενεργά τα οποία παράγουν πόνο κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής και ανενεργά τα οποία δεν αισθάνονται οι ασθενείς μέχρι να διεγερθούν μέσω της ψηλάφισής τους. Άμεσος στόχος είναι η θεραπεία των σημείων πυροδότησης καθώς είναι οι κύριοι ενεργοποιητές του γενικευμένου ή αναφερόμενου πόνου στις διαταραχές του μυοσκελετικού πόνου. Θεωρείται ότι λαμβάνουν φτωχές ποσότητες οξυγόνου και ενέργειας από το αίμα λόγω της συσταλμένης τους κατάστασης. Η χαμηλή διαθεσιμότητα οξυγόνου και ενέργειας συμβάλλει περαιτέρω στη διατήρηση της συστολής εντός των σημείων πυροδότησης καθώς απαιτείται τριφωσφορική αδενοσίνη και οξυγόνο για να χαλαρώσουν οι μύες. Επομένως η αύξηση της ροής του αίματος των σημείων διαχέει τους προφλεγμονώδεις δείκτες, αυξάνοντας τον μεταβολισμό, μειώνοντας την φλεγμονή με αποτέλεσμα τη λύση τους.
Η θεραπευτική άσκηση μέσω της κολύμβησης, περπατήματος, ποδηλασίας μπορεί να επιτύχει αυτά τα αποτελέσματα αυξάνοντας την πίεση του αίματος, τη ροή και τον κορεσμό οξυγόνου επιτρέποντας την είσοδο περισσότερου αίματος και μεταβολικών προϊόντων στα σημεία πυροδότησης. Τα επίπεδα των προφλεγμονωδών δεικτών όπως της ιντερλευκίνης φτάνουν τα φυσιολογικά ενώ η παραγωγή αντιφλεγμονωδών κυτοκινών όπως η IL-10 αυξάνεται. Ενισχύεται η απελευθέρωση ενδογενών οπιοειδών, κατεχολαμινών, ενδοκανναβινοειδών και ενδοφρινών ουσιών που μπορούν εύκολα να περάσουν από το φράγμα των αιμοφόρων αγγείων και είναι ικανές να προκαλέσουν μειωμένη ευαισθησία στον πόνο αυξάνοντας τα κατώτερα όρια. Το κατώφλι του πόνου είναι η ελάχιστη δυσάρεστη αίσθηση που βιώνει κάποιος η οποία μπορεί να αλλάξει μέσω της συνεχούς διέγερσης. Η νευροφυσιολογική θεωρία προτείνει ότι η συνεχής διέγερση θα προκαλέσει ένα υψηλό κατώφλι πόνου επειδή ο πόνος που προκαλείται μέσω αυτής θα προκαλέσει αναστολή του πόνου παρεμποδίζοντας τους νευρώνες στο ραχιαίο κέρας του νωτιαίου μυελού. Η γνωστική θεωρία υποστηρίζει ότι εάν ένας ασθενής βιώνει συχνά δυσάρεστα αισθήματα πόνου βελτιώνεται η ικανότητα αντίληψής του οδηγώντας σε ένα χρόνια υψηλό κατώφλι πόνου.
Τα κριτήρια ένταξης σε πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης ασθενών με σύνδρομο μυοσκελετικού πόνου είναι τα εξής:
Ασθενείς που παρουσιάζουν σημεία πυροδότησης
Παρουσία σημείων πυροδότησης επιβεβαιωμένη από την αξιολόγηση εμπειρογνωμόνων επαγγελματιών υγείας όπως φυσικοθεραπευτών
Κριτήρια για την ανίχνευση σημείων πυροδότησης σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία: Ένα σημείο πυροδότησης εντοπίζεται μέσα από τη διαδικασία της ψηλάφησης με ή χωρίς τη παραπομπή πόνου. Ο ασθενής κατά τη ψηλάφηση μπορεί να παρουσιάσει τα εξής συμπτώματα.
Δυσκαμψία λόγω μυϊκού σπασμού
Περιορισμένη τροχιά κίνησης της συνδεδεμένης με το σημείο πυροδότησης άρθρωσης
Ο πόνος επιδεινώνεται με το άγχος
Σκληρό αίσθημα κατά τη ψηλάφιση της ζώνης ή του οζιδίου που σχετίζεται με το ευαίσθητο σημείο και παραγωγή πόνου κατά την άσκηση κάθετης πίεσης.
Τα πρωτόκολλα θεραπευτικής άσκησης που αφορούν τον μυοσκελετικό πόνο ποικίλλουν. Η θεραπευτική άσκηση στο νερό είναι μια αποτελεσματική θεραπεία. Προκαλεί σημαντικά χαμηλότερο πόνο στον αυχένα και στον ώμο καθώς και υψηλότερα όρια κατωφλιού στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης με μείωση του αριθμού των σημείων πυροδότησης. Ασθενείς που κάνουν δέκα συνεδρίες θεραπευτικής άσκησης διάρκειας 50 λεπτών (10 λεπτά προθέρμανση - 30 λεπτά άσκηση - 10 λεπτά αποθέρμανση), σε μια καρδιακή συχνότητα προπόνησης που υπολογίστηκε σύμφωνα με την μέθοδο Karvonen (75-80% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας), με εργομετρικό ποδήλατο ή κυλιόμενο τάπητα, σε συνδυασμό με διατάσεις και βελονισμό παρουσιάζουν βελτίωση. Οι βελτιώσεις αφορούν τον πόνο, το κατώφλι, τον δείκτη αναπηρίας του αυχένα και την ποιότητα ζωής. Τα βραχυπρόθεσμα οφέλη της θεραπευτικής άσκησης σχετίζονται με την καρδιο-πνευμονική φυσική κατάσταση βελτιώνοντας την φυσική λειτουργία, τους βιοψυχοκοινωνικούς παράγοντες μειώνοντας ταυτόχρονα τους παράγοντες του πόνου μέσω των διαδικασιών της μεταβολικής προσαρμογής.
Η θεραπευτική άσκηση παρέχει μια μη επεμβατική και οικονομικά αποδοτική εναλλακτική ή συμπληρωματική θεραπεία στις τρέχουσες στρατηγικές διαχείρισης του πόνου. Αυτό δίνει ένα έξτρα κίνητρο στους φυσικοθεραπευτές να εξετάζουν πιθανά σημεία πυροδότησης όταν δημιουργούν προγράμματα άσκησης για ασθενείς με μυοσκελετικό πόνο.
